Bart Van Loo, ‘Elsschot, Antwerpen & Coraline’

Een kaasje tussendoor

Je moet al op een andere, ongeletterde planeet leven als je niet weet dat de Antwerpse metropool dit jaar in het teken staat van Willem Elsschot. Massa’s publicaties en activiteiten staan in het teken van de schrijver van ‘Kaas’, ‘Villa des roses’ en ‘Tsjip’. Dus sprong ook francofiel Bart Van Loo vrolijk op de zwierende Elsschot-molen. Pardon? Houdt die laatste zich niet enkel bezig met de Franse letteren en literaire vetzakkerij? Wat heeft de schrijver van ‘O vermiljoenen spleet!’ te maken met de auteur van ‘Lijmen/Het been’?

Veel, zo blijkt, want de literatuurwetenschapper vond verschillende raakvlakken tussen de geschriften van Elsschot en het werk van enkele grote Franse auteurs. Maar er een saaie, gortdroge wetenschappelijke analyse van maken, dat ligt uiteraard niet in de aard van de sympathieke creativo. Dus verzon Van Loo een fictief kaderverhaal met zichzelf in een glansrol, en daaromheen spinde hij zijn literaire bevindingen. Een stukje autofictie dus, volledig volgens het recept van meester Elsschot zelf, die ook niet vies was van balanceren tussen fictie en realiteit.

Een mysterieuze zwartharige Parisienne

Om het de (mannelijke) lezer aantrekkelijk te maken, komt Van Loo bovendien met een mysterieuze zwartharige Parisienne op de proppen: Coraline. Zij blijkt, net als hem, gebeten door de literaire microbe. Ziedaar de ideale gesprekspartner voor de ideale fictieve dialoog. Aanleiding is hun interesse in het leven en werk van Alfons De Ridder alias Willem Elsschot. Voor gediplomeerd causeur Van Loo een handige intellectuele verleidingstruc om de geletterde juffrouw ridderlijk in zijn bed te krijgen. Voor Coraline blijkt de Antwerpse schrijver echter een diepere betekenis te hebben…

Sleutelbevindingen zijn de frappante paralellen tussen Elsschot en Camus (de openingszinnen), George Pérec (het concept) en Emile Zola (beschrijving van de kaassoorten). Maar naast deze literaire eigenaardigheden, die Bart Van Loo met een kwinkslag beschrijft als ‘plagiaat door anticipering’, verrast hij ook met enkele heldere inzichten en grappige anekdotes over de mens Elsschot en zijn werk.

Kleine literaire amuse-gueule

Zo schetst ‘Elsschot, Antwerpen & Coraline’ op een ludieke manier het verband tussen de drie ingrediënten uit de titel. Het werk valt vooral op door zijn luchtigheid, uiteraard voorzien van een subtiel streepje humor en een stevige portie woordspelletjes. Geen zware brok academische literatuurkritiek dus, geen zoveelste gang van het copieuze Elsschot-menu 2010. Verwacht je eerder aan een kleine literaire amuse-gueule. Een ‘kaasje’ tussendoor.

Leuk, maar daar blijft het bij. Het boek moet het vooral hebben van een handvol spitsvondige inzichten en van de knappe Franse vertaling van het beroemde gedicht ‘Het huwelijk’. Maar de talrijke foto’s van Alain Giebens om het boek wat aan te spekken, hadden voor ons niet gehoeven. Ook zonder het zestigtal prentjes was het werk perfect overeind gebleven. De weinig doordachte foto’s lijken ons immers eerder illustratieve bladvulling om het boek wat aan te dikken zodat het alsnog de respectabele kaap van de 150 pagina’s bereikt.

Maar laat dit de pret niet drukken. Met dit onderhoudende, uit de kluiten gewassen literaire essay ambieert Van Loo duidelijk geen Gouden Uil of wetenschappelijke onderscheiding. Ook fotograaf Giebens dingt niet onmiddellijk naar de World Press Photo Award. Een stevige Rocquefort op de literaire kaasplank zal dit boek dan ook nooit worden. Maar een blokje jonge kaas smaakt ook altijd.

Cédric Raskin
Voor Cutting Edge