Cursus diplomatie voor politieke dummies
Wereldkampioen regeringsvormen: we hebben er lang voor moeten knokken. We hadden dan ook veel troeven in handen: compromisloze politici, laffe politici, koppige politici en zelfs incompetente politici. En kijk, wat een ijver: verschillenden cumuleerden zelfs meerdere eigenschappen! Dit zelden geziene niveau van politiek amateurisme was lang, heel lang geleden, wel wat anders…
Een andere tijd en een andere ruimte. Antwerpen, zestiende eeuw. Toen waren er pas écht grote problemen, niet slechts uit de hand gelopen symbooldossiers als BHV-perikelen of financieringswetten. Zware godsdienstoorlogen vernietigden de vreedzame maatschappij en menig kerkinterieur. De Spaanse Furie zette de hele stad in vuur en vlam. Plundering, muiterij en burgeroorlog: het was een helse eeuw voor Antwerpen. Het stadsbeleid pingpongde voortdurend tussen het katholieke Spaanse bewind en de hevige protestantse Nederlandse druk. Je moest al machtig, intelligent en heel diplomatisch aangelegd zijn om de brandjes, vaak ook letterlijk, te blussen.
Politieke krachtpatser
Nicolaas Rockox (1560-1640) was zo’n politieke krachtpatser. En zo’n kanjer van een politicus verdient een kanjer van een boek. Dus doken kunsthistorici Leen Huet en Jan Grieten in de archieven en schreven ze een indrukwekkend portret van Rockox. Geen makkelijke opdracht als je je enkel kan baseren op archiefmateriaal, geschriften, bestuursdocumenten, correspondenties en kunstverzamelingen.
Maar Rockox liet gelukkig vele sporen na. Hij was immers van alle markten thuis. Rockox was niet slechts negen maal burgemeester van de koekenstad, hij was ook een grote kunstkenner en gepassioneerd muntenverzamelaar. Zo bestendigde hij niet enkel relaties op diplomatiek niveau. Hij onderhield als pragmatisch humanist ook zijn contacten met andersdenkende intellectuelen en hij steunde grote kunstenaars als Rubens en Van Dyck. Zijn diplomatieke totaalvisie waarin hij kunst, politiek en verdraagzaamheid integreerde, waren de sleutels van zijn succes. En dat van de stad.
Woeligste periode van Antwerpen
In een doordachte structuur schetsen de auteurs aan de hand van Rockox’ leven een beeld van de woeligste periode die Antwerpen ooit heeft gekend. En dit tot in de kleinste wetenschappelijk geobjectiveerde details. Voor de kunstgeschiedenis en voor academici is dit laatste een troef. Voor andere geïnteresseerde maar wat minder gespecialiseerde stervelingen, is dit perfectionistische goochelen met namen, titels en jaartallen soms net dat ietsje te moeilijk. Hoe zwaar ook de inhoud, met ellenlange alinea’s vergemakkelijk je de leesbaarheid niet meteen, integendeel.
Gelukkig volgt op een zwaar wetenschappelijk en al te gedetailleerd hoofdstuk steeds een samenvattender geheel zodat je de grote lijnen weer kan ontwaren. Heel interessant is ook de lijvige analyse van Willem Van Haechts schilderij ‘De kunstkamer van Cornelius Van der Geest’, dat een mooi portret toont van Rockox en de hele Antwerpse high society van de zestiende eeuw.
Zo resulteert de ambitieuze opdracht van Huet en Grieten in een mooi en schitterend uitgegeven werk. Een aanrader voor Sinjoren die begaan zijn met hun stad. En voor politici die begaan zijn met de toekomst van hun land. Of die dat zouden moeten zijn. Speciaal voor deze laatsten zijn de auteurs zelfs zo attent geweest het boek aan te spekken met enkele Latijnse citaten. Zo overstijgt dit werk het niveau van een zuivere biografie of historisch stadsportret. Het is ook een duidelijke les in diplomatieke moed en pragmatische tolerantie die vijf eeuwen later helaas minder evident blijkt te zijn.
Cédric Raskin
Voor Cutting Edge